Ciemności w Nowym Tomyślu (1902)

Ciemności w Nowym Tomyślu  – Foto. Przemek Mierzejewski

Poniższy tekst wskazuje, że problemy z oświetleniem miasta nie są nowe. Opisywane w nim zdarzenie miało miejsce latem 1902, a więc jeszcze przed uruchomieniem gazowni miejskiej 15 września 1903 roku. Po przeczytaniu artykułu, nadal – wg mnie – bez odpowiedzi pozostanie pytanie, w jaki sposób były wtedy oświetlane ulice.

Tekst – Gudrun Tabbert, tłumaczenie – Przemek Mierzejewski
Źródło: Archiwum Państwowe w Poznaniu –Akta miasta Nowy Tomyśl sygn. 77 „Städte-Ordnung in der Stadt Neutomischel”
http://szukajwarchiwach.pl/53/325/0/-/770
Czytaj dalej…


Plac Cesarza Wilhelma w Nowym Tomyślu (1913)

Niemieccy żołnierze z lazaretu – sierpień 1915 – Ze zbiorów Wojtka Szkudlarskiego

Fontanna w parku – fot. Gudrun Tabbert

Nikt z pytanych,  którzy przechadzają się  parkiem przy ulicy Musiała i odpoczywają przy fontannie lub też bawili się przy niej w dzieciństwie, nie wie, że ten park, od dawna już zapomniany i dawno już nie istniejący, był Placem Cesarza Wilhelma. To samo dotyczy historii kamienia upamiętniającego 100-lecie „wojny wyzwoleńczej” i 25. jubileusz panowania króla Prus i cesarza Wilhelma II, a postawionego  w tym samym czasie na placu. Kamień został odsłonięty 22 czerwca 1913 roku [Chodzi o napoleońską wojnę rosyjsko–francuską w 1813r. Krótka przerwa w zaborze, w  czasie istnienia Księstwa Warszawskiego, została przerwana przez marsz wojsk rosyjskich, który zakończył się w Paryżu. Dla nas to wydarzenie przyniosło ponowny zabór pruski].

O kamieniu nikt nie pamięta, ponieważ stał krótko i został rozebrany latem 1921 roku.

[Artykuł autorstwa Gudrun Tabbert, tłumaczenie – Przemek Mierzejewski]
Zródła: Archiwum Państwowe w Poznaniu, 4385/Akta miasta Nowy Tomyśl sygn. 20 Anlegung des Kaiser Wilhelm Platzes [Ustanowienie placu Cesarza Wilhelma] i sygn. 244 Protokolle Stadtverordnetenversammlung [Protokoły Rady Miasta]

Czytaj dalej…


Wybory do rad miejskich 1919 – przygotowania

widok na Nowy Tomyśl - ze zbiorów Wojtka Szkudlarskiego

Pierwsze wybory samorządowe odbyły się 25 marca 1919. W lokalnej gazecie o podwójnej nazwie „Gazeta powiatowa na pow. Nowo-Tomyski, Kreis-Blatt für den Kreis Neutomischel”  Nr. 24 – środa, 26 lutego 1919, zostało opublikowane w języku niemieckim rozporządzenie dotyczące wyborów do rad miejskich. Oryginał opublikowanay został w Tygodniku Urzędowym Naczelnej Rady Ludowej 1919.02.13 nr 5 (pisownia oryginalna). Lista przygotowana przez Gudrun Tabbert.

 

§ 1. Wybory są: ogólne, bezpośrednie, tajne i stósunkowe.

§ 2. Czynne i bierne prawo wyborcze przysługuje każdemu bez względu na płeć:
1. kto skończył w dniu wyborów lat 20,
2. kto szóstego stycznia 1919 zamieszkiwał w odnośnem mieście.

§ 3.  Ani czynne ani bierne prawo wyborcze nie przysługuje:
1. osobom uniesamowolnionym,
2. osobom, pozbawionym wyrokiem prawomocnym honorowych praw obywatelskich,
3. obcokrajowcom.
Czytaj dalej…


Grudzień – Dezember 2012

1779/80 erbaut als evangelische Kirche – heute Herz Jesu Kirche der katholischen Gemeinde zu Neutomischel.

Kościół zbudowany w latach 1779/80 jako ewangelicki – dziś kościół parafii rzymskokatolickiej pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Nowym Tomyślu.


Wypadek pana Krafta – 1939

Krótka notka o wypadku znajdująca się w  Orędowniku na powiaty Nowy Tomyśl, Wolsztyn i Międzychód z 13.07.1939 / No. 76

 

Dwa wypadki motocyklowe.

W ub. sobotę około godz. 20-tej na szosie bolewickiej zderzyły się dwa motocykle z kierowcami pp. Bukalskim i Bederke z Nowego Tomyśla, którzy wjechali na siebie tak silnie, iż p. Bukalski doznał mocnych obrażeń. P. Bederke natomiast wyszedł z wypadku bez szwanku.

Drugi wypadek wydarzył się na Placu Marsz. Piłsudskiego, gdzie syn [Arno Helmut Bruno ur. 1922] miejscowego kupca p. [Alberta Bruno] Krafta przy objeżdżaniu placu w pewnej chwili z przyczyn niewiadomych wpadł do okna wystawowego kupca p. Müllera [tzw. Eisen-Müller, w Nowym Tomyślu mieszkało kilka rodzin Müller, więc aby ich odróżnić zwyczajowo dodawało się przedrostek związany z działalnością; w tym przypadku rodzina Müller prowadziła sklep żelazny], rozbijając dość dużą i grubą szybę. Młodzieniec szczęśliwym zbiegiem okoliczności doznał tylko lekkich zadraśnień zewnętrznych.

Czytaj dalej…


Johannes Walter – ostatni pastor w Sątopach

Widok na wieś - (Fot.własne)

Na przełomie 1939/1940, w wyniku napadu Niemiec na Polskę, teren państwa polskiego został  przekształcony przez ówczesny nazistowski rząd w tzw. Warthegau czyli Kraj Warty. Doszło do przymusowej germanizacji i w wyniku tego do etnicznego „czyszczenia”, deportacji i likwidacji Polaków i Żydów.

Na początku wojny, we wrześniu 1939 urzędujący w Sątopach pastor Tauber został internowany przez polskie wojsko i rozstrzelany koło Kostrzyna w czasie marszu deportacji.

Rok 1939 był również rokiem „przesiedlenia” tzw. Niemców bałtyckich do Niemiec w myśl paktu Hitlera i Stalina. W październiku proboszcz Johannes Walter ze swoją żoną Marianne z d. Cube i czworgiem dzieci musiał w następstwie tego opuścić Estonię. Jeszcze w tym samym roku superintendent Paul Blau przydzielił mu posadę w parafii w Sątopach.

Pani Karin Kasimir, druga córka ostatniego proboszcza z Sątop, Johannesa Waltera  – wtedy miała 7 lat – wspomina ten krótki czas spędzony w Sątopach.
Czytaj dalej…


Próbny odwiert w poszukiwaniu wody 1912

Wieża ciśnień w Nowym Tomyślu (Z albumu Haliny Patalas)

W dodatku do miesięcznika „Aus dem Posener Lande” (Z poznańskiej ziemi”) – „Dies und Das aus dem Posener Lande’ („To  i owo z poznańskiej ziemi”) w numerze z listopada 1912 roku znajduje się mała notatka mówiąca o robotach wodnych w Nowym Tomyślu.

 

 

Drugi próbny odwiert w Nowym Tomyślu dał równie nadzwyczajne dobry wynik, co pierwszy. Zostało jest wykonane trzecie wiercenie,  a po tym jak wykonano próbne studnie, odbywają się ciągłe próby z pompowaniem wody. Trzeba mieć nadzieję, że te prace przygotowawcze zostaną ukoronowane dobrym rezultatem.

Próby te musiały się zakończyć sukcesem, ponieważ w roku 1914 wieża ciśnień była określana jako najnowsza zdobycz miasta. [Wycieczka sterowcem do Nowego Tomyśla – 1914]

 


Ratusz – budowa sądu i więzienia miejskiego – 1879

Wejście do dawnego sądu i więzienia

Nowy Tomyśl 10 lutego 1879

Niniejszym miejska gmina Nowy Tomyśl udziela trzeciego pozwolenia na budowę

z zastrzeżeniem ewentualnych praw na parceli nr 84, pod uważnym względem wszelakich istniejących przepisów budowlanych i pożarowych: budowa budynku sądu okręgowego i więzienia.

Podpisano: magistrat, administracja policyjna – burmistrz Witte.

Ten artykuł został napisany na podstawie dokumentów z Archiwum Państwowego w Poznaniu (Akta miasta Nowy Tomyśl sygnatura  “Der Bau des Rathauses – im Allgemeinen” (Budowa ratusza – ogólne).

Czytaj dalej…


Nowy Tomyśl podpisuje umowę na budowę sądu i więzienia – 16 lipca 1878

Sąd i więzienie - pocztówka ze zbiorów Wojciech Szkudlarskiego

Udało się odnaleźć dokumenty dotyczące budowy siedziby sądu i więzienia, mówiących o porozumieniu z jednej strony z władzami  miasta Nowy Tomyśl a sądową administracja i Królewską Radą Sądowniczą w Poznaniu z drugiej. To porozumienie rozstrzygnęło ostatecznie, jak obiekt ma być wzniesiony, w takim kształcie jaki dziś możemy oglądać.

[4385/Akta miasta Nowy Tomyśl sygn. 81 Der Bau des Rathauses – im Allgemeinen (Budowa ratusza – ogólne)]

 

Nie udało się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego właściwie administracja sądownicza z Poznania zdecydowała się wybudować w roku 1879 tę monumentalną budowlę sądu i więzienia,  w Nowym Tomyślu. Można tylko przypuszczać, że chodziło o prestiż miasta. Albo być może miasto miało „dobre stosunki” z władzą sądową. Nowy Tomyśl miał cele w swoim miejskim więzieniu już przed budową gmachu sądu, także wynajmowane dla potrzeb sądu okręgowego w Grodzisku, ale główne pytanie brzmi: dlaczego miasto się tak wysoko zadłużyło na budowę gmachu.

Czytaj dalej…


Zapomniany burmistrz Hartmann. Sprawozdania z lat od 1817 do 1831

Ratusz z miejskim więzieniem - 1864 (Ze zbiorów Miejskiej i Powiatowej Biblioteki w Nowym Tomyślu)

Artykuł powstał na podstawie dokumentów z Archiwum Państwowego w Poznaniu: Akta Miasta Nowy Tomyśl sygnatura 6  „Coroczne sprawozdanie budżetowe 1817-1890”   (“Der jährlich zu erstattende Hauptverwaltungsbericht 1817-1890 ), które spisał burmistrz  Johann Gottfried Hartmann.

Johann Gottfried Hartmann był owym w większym lub mniejszym stopniu zapomnianym burmistrzem. Przy zbieraniu informacji do kroniki miasta z lokacji 100-lecia istnienia został on po prostu „przegapiony” i pomylony ze swoim poprzednikiem na urzędzie Georgem Friedrichem Hartmannem (na urzędzie w 1794 i 1806-1812). Prawdopodobnie poczet burmistrzów był odtwarzany na podstawie zachowanych urzędowych dokumentów, a nich burmistrzowie podpisywali się tylko nazwiskami i dlatego został pomylony ze swoim poprzednikiem. Po moich  poszukiwaniach w księgach kościoła ewangelickiego odkryłam tę pomyłkę i wprowadziłam Johanna Gottfrieda Hartmanna, który piastował urząd od 1812 do 1832 roku (20 lat), w poczet burmistrzów.
Zmarł w czasie swojej kadencji 13 września 1832.

Czytaj dalej…


« Nowsze wpisy Starsze wpisy »

Wykonanie: Piotr Mierzejewski