Właściciele Tomyśla

W jaki sposób w posiadaniu Szołdrskich znalazły się okolice Nowego Tomyśla?
Szołdrscy posiedli dobra tomyskie poprzez małżeństwo (w roku 1698) dziadka Feliksa – Ludwika Szołdrskiego z protestantką Bogumiła Marianną Unrug, która wniosła klucz tomyski w wianie. Przeszła na katolicyzm w 1712 roku.
A kim byli poprzedni właściciele?
Nie można jednoznacznie stwierdzić skąd pochodzi nazwa Tomyśl. Najbardziej prawdopodobne jest, że pochodzi od imienia założyciela (może Tomisław) ,a może wywiedzione zostało od nazwy Wytomyśl, najstarszej miejscowości z naszej okolicy.  Kolejnymi właścicielami były rodziny Ostrorogów Lwowskich, Opalińskich, Unrugów, Szołdrskich, a później von Haugsdorf, von Poncet.



Najwcześniejsze wzmianki od właścicielach ziem okolic Nowe Tomyśla :

  • 6 czerwca 1296 Władysław Łokietek darował Gniewomirowi ,sędziemu poznańskiemu (z Kurowa koło Grodziska , wieloletni towarzysz Łokietka) villam nostam Thomisle vulgariter dictam, sitam super fluvium Obram : wieś naszą Tomyśl pospolicie nazywaną, nad dopływem Obry, której obszary leśne sięgały ku zachodowi aż po Obrę a później
  • 1394 Świętosław Pałuka z Szubina (ur . przed 1330) , kasztelan kaliski, (maż Wichny z Wezemborgów) wyprocesował od Fredhelma Wezemborga (syn Maćka Borkowica , wnuk Przybysława wojewody poznańskiego ) majętność trzcielską sięgającą do Posadowa i obejmującą połowę Tomyśla.
  • 1407 Judocus (Judok,Jost) zw. Suczka de Tomyśle nabył od Wichny z Wezemborgów wdowy po Świętosławie Pałuce z Szubina ,kasztelanie kaliskim i od jego syna Borka , dziedzicach na Grodzisk i w połowie dziedzicu na Tomyśle , którą to Judocus winien za 60 grzywien wykupić.


Małe drzewo genealogiczne Ostrogów Lwowskich , które pozwoli na zrozumienie koligacje rodzinne kolejnych właścicieli


  • Dobrogost (~1435 – ~1508) – ślub 1438 – Dorota ( – ~1496)
    dzieci :

    • Małgorzata (-1513)
    • Jan (-1502)
    • Jerzy (-1544) ślub 1503 Katarzyna Jaszkowska (-1526)
      dzieci :

      • Wojciech (-1557) ślub 1538 Zofia Zborowska (-1571)

        • Krzysztof (-1571)
        • Marcin (-1590) ślub 1580 Jadwiga Przerębska (-)
          dzieci :

          • Jerzy (-1623) ślub 1613 Zofia Ostroróg (-1643)
        • Piotr (-1571)
        • Anna (-1569)
        • Barbara (-1628) ślub 1580 Jan Opaliński (1546-1598)

          • Jan Opaliński (1581-1637) ślub 1610 Urszula Potulicka ( – 1652)
          • …………. patrz niżej
    • Stanisław senior Lwowski Ostroróg (-1559)
    • Mikołaj Lwowski Ostroróg (-1519)
    • Marcin Lwowski Ostroróg (-1537) ślub 7-luty-1528 Urszula Sierpska (-1571)
      dzieci :

      • Stanisław junior Lwowski Ostroróg (-1561)
      • Dobrogost Lwowski Ostroróg (-1536)
      • Wojciech Lwowski Ostroróg(-1554)
      • Anna Lwowski Ostroróg (-1590) maż 1550 Prokop Sieniawski (- 1566)
        dzieci :

        • Marcin Sieniawski
        • Prokop Sieniawski
      • Urszula Lwowska Ostroróg ( -1574) ślub 1561 Piotr Potulicki (-1604)
    • Dorota Lwowska Ostroróg(-)
    • Katarzyna Lwowska Ostroróg (-)


  • Dobrogost (~1435 – ~1508) z późniejszych zapisów wynika, że musiał być właścicielem Tomyśla , ponieważ po śmierci jego syna Jerzego w 1544, jego inny żyjący syn Stanisław postanowił uporządkować (w 1545) sprawy majątkowe i wtedy majątek tomyski miał trzech właścicieli (patrz niżej)
  • 1537 zmarł Marcin Lwowski starosta ostrzeszowski, kasztelan kowalski częściowy właściciel Tomyśla – dziedziczący po ojcu Dobrogoście
  • 1544 zmarł Jerzy Lwowski częściowy właściciel Tomyśla – dziedziczący po ojcu Dobrogoście
  • 1545 Stanisław Lwowski junior (Lwówecki) Ostroróg (syn Marcina kasztelana kowalskiego) otrzymuje od brata stryjecznego Wojciecha Lwowskiego (syn Jerzego) i stryja Stanisława Lwowskiego m.in. 1/4 części wsi Bolewice ,Chmielinka , Tomyśl i jednocześnie Wojciech Lwowski Ostroróg (syn Jerzego) otrzymuje od stryja Stanisława Lwowskiego i brata stryjecznego Stanisława Lwowskiego ( syna Marcina) 1/4 cześć wsi Tomyśl czyli właścicielami byli 1/2 Stanisław senior (stryj) , 1/4 Stanisław junior (syn Marcina) 1/4 Wojciech syn Jerzego (bracia stryjeczni)
  • 1557 umiera Wojciech właściciel właściciel 1/4 Tomyśla
  • 1559 umiera Stanisław senior właściciel 1/2 Tomyśla, a po przeprowadzeniu podziału majątku razem z synami Wojciecha – Tomyśl przypada Stanisławowi juniorowi
  • 1561 umiera bezpotomnie Stanisław junior właściciel 1/4 Tomyśla, dziedziczą po nim siostry Anna Sieniawska i Urszula Potulicka .
  • dalszych zmian własnościowych można się tylko domyślać, ale z dalszych zapisów wynika, że Anna i Urszula (siostry Stanisław juniora) były właścicielkami Tomyśla
  • 1571 umiera Urszula Potulicka ,a część majątku dziedziczy jej siostra Anna
  • 1580 Marcin z Ostroroga Lwowski (syn Wojciecha właściciela 1/4 Tomyśla w 1545) kupuje od swojej ciotki stryjecznej Anny z Ostroroga Lwowskiej (zmarła.ok.1590 – córka Marcina Lwowskiego, siostra Stanisława juniora) wdowie po Prokopie Sieniawskim stolniku lwowskim (lwóweckim) i jej synów Prokopa i Marcina wsie : m.in. Chmielnik (Chmielinko) , Róża, Tomyśl, Witomyśl, młyn Mniszek, Bolelice (Bolewice), Komorowo
    i jednocześne syn Anny Marcin Sieniawski sprzedaje temuż Marcinowi swoją część 1/4 Tomyśla
  • 1590 umiera Marcin z Ostroroga Lwowski ,dziedziczy po nim syn Jerzy
  • 1612 Jerzy z Ostroroga (syn Marcina) dziedzic na Lwówku, na m. Lw. i wsiach: Zembowo, Komorowo, Bolekie, Gronsko, Chmielinko, Moscziejewo, Witomyśl, Tomyśl, Santop, Roza, Grudna i na 1/2 wsi Kunino, Pakosław, zapisał żonie swojej posag 65.000 zł Zofii z Ostroroga (córki Jana hr. z Ostrorogów)
  • 1623 umiera Jerzy hr. z Ostroroga – ostatni męski potomek z linii lwowskiej.Spadkobiercami jego byli Opalińscy jako cioteczne rodzeństwo. Ostatnią żeńską przedstawicielką tej linii jest Barbara z Ostorogów Lwowska (zmarła 1628), żona Jana z Bnina Opalińskiego.
  • 1629 Zofia hr. z Ostroroga,wdowa po Jerzym hr. z Ostroroga, obecnie żona Piotra Czarnkowskiego, pani oprawna (czyli posiadająca posag) i dożywotnia dóbr pierwszego męża, oprawę na mieście Lwówek i wsiach przyległych Zembowo, Komorowo, Bolenice, Gronski, Chmielinka, Mościejewo, Witomyśl, Tomyśl, Santop, Roza, Grudna i połowy dóbr Kunino, Pakosław w kwocie 65000 zł posagu ceduje Janowi z Bnina Opalińskiemu wojewodziedzie kaliskiemu, który był synem Barbary z Ostrorogów Lwowskiej – ciotki jej zmarłego męża Jerzego.


Tym sposobem majątek tomyski mocno rozdrobniony przeszedł w ręce Opalińskich, ze względu na wygaśnięcie linii Ostrorogów Lwowskich.
Próbę konsolidacji dóbr tomyskich pojął Jan z Bnina Opaliński, wnuk Barbara z Ostorogów Lwowskiej , poprzez skupywanie części majątku tomyskiego od rodzeństwa lub dzieci rodzeństwa

  • Jan Opaliński (1546-1598) – ślub 1580 – Barbara z Ostorogów Lwowska (-1628)
    dzieci :

    • Zofia Opalińska (-1623) ślub 1598 Andrzej Leszczyński (1553-1606)

      • Jan Leszczyński (-1678)
      • Przecław Leszczyński (1605-1670)
      • Wacław Leszczyński (1605-1666)
    • Anna Opalińska (-1646) ślub 1596, Zygmunt Grudziński (~1572- 1653)
    • Jan Opaliński (1581-1637) ślub 1610 Urszula Potulicka ( – 1652)

      • Apolinara Opalińska (-1687)
      • Aleksander Opaliński (-1642)
      • Wiktoria Opalińska (-1665)
      • Leonora Opalińska (-1637)
      • Zofia Opalińska (-1677)
      • Teodora Opalińska (-1650)
      • Anna Opalińska (-)
      • Krystyna Opalińska (-)
      • Jan Konstanty Opaliński (1626-1672)
      • Urszula Opalińska (1630-1652)
      • Jan Leopold Opaliński (1634-1672)
    • Piotr Opaliński (1586-1624) ślub 1607 Zofia de Stemberg Kostka (1591-1639)

      • Franciszka Opalińska (-1649)
      • Anna Opalińska (-1645)
      • Zofia Opalińska (-)
      • Krzysztof Opaliński (1609-1655)
      • Łukasz Opaliński (1612-1662)
  • 1628 Anna z Bnina Opalińska, córka Jana i Barbary hr. z Ostroroga Lwowskiej, żona Zygmunta z Grudny Grudzińskiego wojewody inowrocławskiemu, zobowiązuje się sprzedać bratu Janowi z Bnina Opalińskiemu wojewodzie kaliskiemu , staroście inowrocławskiemu, całe częsci dobra m. Lwówek i m. Trzciel, a mianonowice. Lwówek z folwarkami Wójtostwo i Stolnikostwo, w m. Trzciel folwark Pakosław z folwarkiem, Kunino z folwarkiem, Grońsko z folwarkiem, Grodna z folwarkiem., Komerowo, Zębowo, Bolewice, Tomyśl z folwarkiem, Witomyśl z folwarkiem, Hamer z folwarkiem, Santop, Roza, Chmielnik z folwarkiem, Jabłonka, dziedziczne Rybojady, St. Folwarg, Hamer folwarkm, Mościejewo z folwarkiem, z 1/4 częścią młynów wodnych za 90000 zł
  • 1628 Jan hr. z Leszna Leszczyński syn zmarłego Jędrzeja i zmarłej Zofii z Bnina Opalińskiej, wedle zobowiązania razem z braćmi Przecławem i Wacławem sprzedaje wujowi Janowi z Bnina Opalinskiemu , całe części dziedzictwa miast Lwówek i Trzciel, i części we wsi przyległych do Lwówka: Wójstwo i Stolnikostwo i do Trzciela: Pakosław z folwarkiem, Kunino z z folwarkiem, Gruńsko z folwarkiem, Grudna, Komorowo, Zębowo, Bolewice, Tomyśl z folwarkiem, Witomyśl z folwarkiem, Hamer z folwarkiem, Santop, Rosa, Chmielinka, z z folwarkiem, Jabłonka, Sierycz, Robojady, Stary Folwark, Hamer, folwark, Mościejewo z folwarkiem z młynami w rozmaitych za 16666 zł
  • 1629 Anna z Bnina Opalińska, Jana i Barbary hr. z Ostroroga Lwowskiej, żona Zygmunta Grudzińskiego , w towarzystwie Andrzeja Karola Grudzińskiego , syna swego, sprzedaje bratu Janowi z Bnina Opalińskiemu , wojewodzie dawnemu kaliskiemu, teraz poznańskiemu, staroście inowrocławskiemu, całą swoją 1/4 część miast Lwówek i Trzciel z folwarkami i dwory z folwarkami Lwóweckimi i wójtostwo i Stolnikostwo, Trzciela z folwarkiem i wsi: Pakosław z folwarkiem, Konino z folwarkiem, Grońsko z folwarkiem, Grodna z folwarkiem, Komorowo, Zembowo, i Bolewice, Tomyśl z folwarkiem, Witomyśl z folwarkiem, Hamer, z folwarkiem, Santop, Roza, Chmielinko z folwarkiem, Jabłonka, Siezez, Rybojady, Stary folwark, Hamer folwark, Mościejewo z folwarkiem, młyny przypadłe za 90000 zł.
  • 1630 Zofia de Stemberg Kostczanka wdowa po Piotrze z Bnina Opalińskim, wedle zobowiązania z roku 1628 1/4 część miast Lwówek i Trzciel, w towarzystwie dzieci Krzysztofa, Łukasza, Anny, Franciszki i Zofii i 1/4 część we wsiach przyległych i w mieście Lwówku z folwarkami. Wójtostwo i Stolnikostwo, w mieście Trzciel z folwarkiem, Pakosław z folwarkiem, Grońsko z folwarkiem, Konino z folwarkiem, Grodna, Komorowo, Ząbowo, Bolewice, Tomyśl z folwarkiem, Witomyśl z folwarkiem, Santop., Roza, Chmielinka z folwarkiem, Hamer z folwarkiem, Jabłonka, Swierz, Rybojady, Hamer folwark, Mościejewo z folwarkiem , Stary folwark, 1/4 część młynów wodnych w Mościejewie i Górny, Pośredni, Nadolny i 1/4 części młynów w innych wsiach: Mitręga, Sąpolna, Węgielny, Bobrowka i Mniszek i 1/4 część młyna koło miasta Trzciela, 1/4 część młynów zw. Hamrzysko i Folusz, sprzedaje za 100000 zł Janowi z Bnina Opalińskiemu obecnie wojewoda poznański (dawniej 1628 kaliski) starosta inowrocławski
  • 1633 Przecław Leszczyński, syn zmarłego Andrzeja i zmarłej Zofii z Bnina Opalińskiej, spadkobierca Jerzego hr. z Ostroroga, dopełnia zobowiązania danego Janowi z Bnina OpalińskiemuTomyśl z folwarkiem, Witomyśl z folwarkiem, Hamer z folwarkiem, Santop, Roza, Chmielinko z folwarkiem, Jabłonka, Siercz, Rybojady, Stary Folwark, Hamer folwark, Mościejewo z folwarkiem, 3 młyny Górny, Pośredni, Nadolny za 90000 zł wtedy wojewodzie kaliskiemu, obecnie poznańskiemu, danego za siebie jak i za braci księdza Wacława i Jana, i sprzedaje całe części dziedziedzictwa po zmarłym Jerzym hr. z Ostroroga w miastach Lwówek i Trzciel i części wsi przyległych tj. w Lwówku z folwarkami : Wójtostwo i Stolnikostwo, w Trzcielu , Pakosław z folwarkiem, Kunino z folwarkiem, Gronsko z folwarkiem, Grudna, Komorowo, Zembowo, Bolewice,


Tomyśl w całości znalazł się w rękach Jana z Bniana Opalińskiego wojewody kaliskiego (od 1624) , poznańskiego (od 1628), starosty inowrocławskiego , kasztelena kaliskiego (od 1621).

  • 1637 umiera Jan z Bnina Opaleński , spadkobiercą zostaje synowie Konstanty , Aleksander, Jan Leopold
  • 1642 umiera bezpotomnie Aleksander, spadkobiercą zostaje brat Konstanty
  • 1649 Jan Konstanty z Bnina Opaleński i brat jego 16-letni Jan Leopold Opaliński synowie nieżyjącego Jana , w towarzystwie opiekuna (brat stryjeczny) Krzysztofa Opalińskiego, podzielili majątek po ojcu i bracie Aleksandrze :
    dla Jana Konstantego przypadło : miasto Grodzisk i wsie: Kobelniki, Doktorowo, folwark Wielki, Folwark zw. Młynie, Chrostowo z folwarkiem, Zdroi z folwarkiem, Sulęcin z folwarkiem, Kąkolewo z folwarkiem, Bukowiec, Sworzyce, Ujazdek, Grablewo i Strzelce, oraz część Ptaszkowa Wielkiego z folwarkiem Ptaszkowa Małego, Dokowo Mokre z folwarkiem, części w Suchym Dokowie z młynem wodnym zwany Sandek, też dobra Tomyśl z folwarkiem, Witomyśl z folwarkiem, Santop, Roza, młyn Bobrówka, młyn Mniszek,
    dla Jana Leopolda : miasto Lwówek z folwarkami, koło miasta „Wojtostwo” i „Stolnikostwo”, wsie: Chmielinko z folwarkiem, Bolewice, Grudna, Komorowo, Zembowo, Gronsko, z folwarkiem i młynami wodnymi: Wągielnia, Sąpolno i Mitręga zwanymi i części wsi Kunino z folwarkiem, Pakosław z folwarkiem, miasto Trzciel z dworem, folwark Stary Folwark, Hamer z folwarkiem i minę żel., Jabłonka, Rybojady i Siercz, miasto Opalenica z zamkiem i wsiami: Sielinko z folwarkiem, Porazyno z folwarkiem, Jastrzębniki z folwarkiem, Miechorzewo Wielkie z folwarkiem, Miechorzewo Małe, Rudniki z folwarkiem
  • 1654 Jan Leopold na Bninie Opaliński sprzedaję bratu bratu Konstantemu za 80000 zł wsie: Tomyśl, Witomyśl, Santop, Roza i młyn Bobrówka
    Ta notatka wydaje się trochę niezrozumiała , ponieważ w 1649 (patrz wyżej) bracia uzgodnili, że Tomyśl będzie należał do Kontantego. Być może między braćmi trwał jeszcze spór o podział majątki , który musiał być zakończony dodatkową spłatą ze strony Jan Leopolda.
  • 1660 Jan Konstanty z Bnina Opaliński, syn Jana , brat Jana Leopolda , wsie Tomyśl, Witomyśl, Santrop, Roza, młyn Bobrówka sprzedaje Wojciechowi Rogowskiemu synowi nieżyjącemu Macieja Rogowskiego za 6200 florenów. Wojciech Rogowski był administratorem dóbr Konstantyna z Bnina Opaleńskiego.


Następnymi właścicielami była rodzin Uhrug. Niestety znalazłem żadnej wzmianki w jaki sposób rodzina Uhrug weszła w posiadanie ziemie tomyskie. Z poniższych zapisków wynika, że była w posiadaniu Krzysztofa Unruga (26 V 1624 – 29 I 1689) starosty wałeckiego , gnieźnieński.


  • Krzystof Unrug (1597-1621) – Anna Promiczówna
    dzieci :

    • Barbara Unrug ślub 1636 – Mikołaj z Broniewa Broniewski
    • Jerzy Unrug (1620 – 1652) – Elżbieta Lestowówna
      dzieci :

      • I Krzysztof Unrug (26 V 1624 – 29 I 1689) ślub przed 1653 – Maria Broniewska ( – ~1660)
        dzieci :

        • Bogusław Unrug ślub przed 1889 – Konstancja Ludwika Anna Zychlińska
        • Władysław Unrug ( – ~1685) – Teresa Gołczówna (Gulczówna) ( – ~1694)
          Teresa Gołczówna (Gulczówna) ( – ~1694) -Franciszek Pilchowski ( – ~1698)

          • Maria Elżbieta Unrug
          • Maria Bogumiła Unrug ( – 7 V 1754) ślub ~1694 – Jakub Pilchowski ( – ~1698) (syn Franciszka)
            Maria Bogumiła Unrug ( – 7 V 1754) ślub ~1698 – Ludwik Szołdrski (1675 – 1749)
        • Karol Unrug
        • Marianna Elżbieta Unrug ślub 1688 – Piotr na Zychlinie i Ossowej Sieni Zychliński

        II Krzysztof Unrug (26 V 1624 – 29 I 1689) ślub po 1667 – Bogumiła Jaskolecka ( – 1722)
        Bogumiła Jaskolecka ( – 1722) – Jan Gorzyński
        dzieci :

        • Jerzy Unrug – Anna Marianna Bojanowska
        • Jan Krzysztof Unrug
        • Zygmunt na Poniecu Unrug
      • Aleksander Unrug

      Jerzy Unrug (1620 – 1652) – Elżbieta Rothemburg
      dzieci :

      • Ewa Unrug

       

    • Baltazar Unrug (1634- )
  • przed 1689 Krzysztof Unrug był właścicielem klucza tomyskiego , wynika to z jego testamentu
  • 1689 testament Krzysztofa Unruga z 10 sierpnia 1689 – Bogumiła Jaskólecka wdowa po Krzysztofie na Międzychodzie Unrugu starosty wałeckiego, za jego wolą i dyspozycją spłaciła w gotówce starszego syna Jana Unrug z częsci majątku tomyskiego za 5000 gotowych pieniędzy. Prawdopodobnie ziemia tomyska przypadła braciom Jerzemu i Bogusławowi.
  • 1690 Jerzy na Skokach Unrug, syn Krzysztofa na Międzychodzie, dziedzic dóbr Tomyśl, Witomyśl, Róża, Santop, dobra te z młynem Bobrowka w powiecie kościańskim sprzedaje bratu Bogusławowi na Międzychodzie Unrugowi.staroście gnieźnieńskiemu, za 96200 zł.
    Wydaje się ,że Jerzy sprzedaje tylko swoją częśc spadkową, na co wskazuje kwota za jaką sprzedał
  • 1694 Marianna Bogumiła z Unrugów Pilchowska (późniejsza żona Ludwika Szołdrskieg) kupuje za kwotę 130000 zł od swojego stryjka Bogusława na Międzychodzie Unruga: Tomyśl, Witomyśl, Roza, Santop, Sękowo alias Olędry i młyn Bobrówka
  • 1698 Marianna Bogumiła z Unrugów wdowa po Jakub Pilchowskim wychodzi za mąż za Ludwika Szołdrskiego (1675 – 1749) i wnosi w wianie ziemie tomyskie.


Ziemia tomyska znalazła się w posiadaniu rodziny Szołdrskich.

  • 1749 umiera Ludwik Szołdrski – dziadek Feliksa Szołdrskiego
  • 7 V 1754 umiera Maria Bogumiła Unrug – babka Feliksa Szołdrskiego
  • 1754 podział majątku pomiędzy Feliksa i jego stryja Władysława , ponieważ w 1737 umarł ojciec Feliksa – Stefan Szołdrski i Feliks jest spadkobiercą po ojcu. Feliksowi przypada miasto Czempiń, wsie Piechanin , Tarnowa, Borówko, Grzybno, Krajkowo, Wytomyśl, Sątopy, Róża Bobrowska i Mniszek z holendrami i osady olęderskie : Paproć, Glinki Przyłęk, Cichagóra. Ale w jego posiadaniu był także Tomyśl, Kozie Laski i Lipka.
  • 1795 umiera bezdzietnie Feliks Szołdrski zapisując swój majątek Wiktorowi Szołdrskiemu (1775-1830) (wnukowi stryjka Władysława )
  • 1830 umiera Wiktor Szołdrski – dziedziczą po nim : 15-letni Włodzimierz i 13-letniemu Wiktor W dokumentach Konsystorza Ewangelickiego z roku 1832 Wiktor Szołdrski (syn – miał wtedy 15 lat) występuje jako dziedzic, ale z ustanowionym kuratorem Douglasem. W skutek klęsk nieurodzaju w latach 1827 – 1829 oraz kryzysu handlu 1828-1834 majątek Szołdrskich podupadł i tuz po jego śmierci majątek musiał być wystawiony na licytację w 1834 m.in. miasta Czacz , Czempiń oraz Nowy Tomyśl ,Stary Tomyśl, Wytomyśl, Róża z Holendrami.


  • 1834 wg niepewnych źródeł dobra tomyskie zostały sprzedane na aukcji kupcowi Pawelskiemu
  • 1839 hrabia Herr Carl Eduard Grabs von Haugsdorf kupuje od Pawelskiego majątki tomyskie i jest na pewno właścicielem 9 XII 1844. Wynika to dokumentu opisującego podział gruntów w Sątopach. Była to rodzina uchodźców z Francji , która w 1718 musiała się przenieść ze swoich ojczystych dóbr w Bourgogne Ich rodowy majątek znajdował w okolicy Lubania Śląskiego , w Nawojowie (Haugsdorf).
  • 1845 von Poncet-Satigny kupił majątki , które były we władaniu tej rodziny aż do 1945 roku. Nie był to już cały majątek składający się z 45000 mórg. Rodzinie Poncet przypadło 8700 mórg (Róża i Stary Tomyśl). Pozostałą część 2400 mórg otrzymali chłopi przy regulacji gruntów , a większość 32000 przypadło gminom.
  • 1859 właścicielami Starego i Nowego Tomyśla (!) byli Johann , Franz , Heinrich von Poncet
  • 1865-72 Johann F.N.Poncet ze Starego Tomyśla figuruje jako właściciel
  • 1882 Do roku 1882 miasto ponosiło ciężary płacenia na
    rzecz majątku w Starym Tomyślu połowy corocznych opłat targowych.
    Powinnośćta została zniesiona poprzez
    jednorazową wpłatę kwoty4500 marekpanu Poncetowi, ówczesnemu właściciela
    majątku. Miasto dzięki temuwydzierżawił
    ściąganie tej opłaty za roczną kwotę wynoszącą 1295 marek. (patrz  „Kurzgefasste Chronik der Stadt Neutomischel” oraz tłumaczenie )
  • 1905 właścicielami miejscowości Stary Tomyśl, Mniszek, Wytomyśl byli kapitan Franz von Poncet , Hans von Poncet ( z Poznania) ,a administratorem był Fr. Max von Poncet (z Wolfshain koło Freidrichshain) Posiadali 2206 ha z czego 1269 lasów
  • 1907 właścicielami miejscowości Stary Tomyśl, Mniszek, Wytomyśl byli  Heinrich von Poncet -dziedzic
  • od 1 X 1910 – 1945 Maximilian von Poncet ( ur. 1873 w Berlinie) ostatni właściciel dóbr tomyskich (Mniszek , Wytomyśl , Stary Tomyśl) posiadał 2225 ha ziemi z czego 1590 ha lasów.


Natomiast co do samego Nowego Tomyśla – było to miasto prywatne, ale 17 VI 1831 weszła w życie tzw. ordynacja miejska. Miała uregulować ustrój samorządu miejskiego i znieść własność prywatną, ale nie w każdym przypadku było to możliwe ze względu na zawiłe stosunki własnościowe i dopiero Ordynacja miejska dla sześciu wschodnich prowincji Monarchii Pruskiej z 30 V 1853 ostatecznie określiła strukturę organizacji miejskiej.
Z drugiej strony w roku 1848 (po wypadkach z Wiosny Ludów) została przeniesiona siedziba powiatu bukowskiego do Nowego Tomyśla, bez zmiany nazwy samego powiatu. Więc należało by wnioskować, że już wtedy Nowy Tomyśl nie był miastem w prywatnym władaniu.
Natomiast w 1882 roku miasto spłaciło ostatecznie swoje powinności wobec właściciela miasta czyli wtedy Ponceta. Na razie trudno jednoznacznie stwierdzić, kiedy Nowy Tomyśl przestał być miastem prywatnym.


Źródła:

  1. Teodor Żychliński „Złota księga – szlachty polskiej” 1879 http://www.wbc.poznan.pl
  2. Teki Dworzaczka http://teki.bkpan.poznan.pl/
  3. Potomkowie Sejmu Wielkiego http://www.sejm-wielki.pl/