Okładka: "Die Orgelbau-Anstalt-Janott" (Zakład budowy organów Janotta)
Za ten artykuł szczególne podziękowania należą się rodzinie Franke z Berlina.
Gerhard Franke, prawnuk Dienegotta Janotta zbadał działalność swego przodka wykonując przy tym żmudną, długotrwałą i godną podziwu pracę. W grudniu 2005 opracował i opublikował książkę pt. „Zakład Organmistrzowski Janott” [Die Orgelbau-Anstalt Janott]. Uzyskaliśmy od niego zgodę na opublikowanie krótkiej informacji o działającym wówczas w Nowym Tomyślu zakładzie organmistrzowskim.
Tłumaczenie z języka niemieckiego: Jacek Gawron.
Dienegott Friedrich Janott urodził się w dniu 22.06.1869 r. w Cichej Górze. Był najmłodszym synem Johanna Gottlieba Janotta i Anny Dorothei z domu Redlich, którzy posiadali gospodarstwo w Cichej Górze. Istnienie gospodarstwa udokumentowane jest od roku 1793.
W 1894 r. poślubił w wieku 25 lat Ottilie Günther z Bukowca, w tym okresie zajmował się budową młynów. Od 1895 r. uczył się zawodu organmistrzowskiego w firmie Wilhelm Sauer we Frankfurcie nad Odrą.
W 1898 r. urodził się pierwszy syn Konrad, w 1899 r. córka Margaretha, w 1900 r. drugi syn Hans, w 1901 r. trzeci syn, a w 1905 r. druga córka Else.
Na pierwszym planie warsztat (1902-1920), za nim mieszkanie (fot. PM) 4-6-2010
Na pierwszym planie warsztat (1902-1920), za nim mieszkanie (fot.G.Franke) 1983
Około 1900 r. utworzony został zakład organmistrzowski Dienegott Janott w Nowym Tomyślu.
Zakład został założony na działce przy budynku mieszkalnym na ulicy Grodziskiej 220 [dziś Sienkiewicza 13]. W czasopiśmie kościelnym dla gmin ewangelicko-luterańskich [Kirchenblatt für die Evangelisch-lutherischen Gemeinden] z 3 listopada 1901 r. w artykule dotyczącym jubileuszu poświęcenia kościoła w Starej Tuchorzy znajdujemy następującą informację: „To była radosna uroczystość w Starej Tuchorzy we środę 23 października z okazji jubileuszu 50-lecia odnowionego kościółka i poświęcenia nowych małych organów. Są one pierwszym dziełem członka gminy Nowy Tomyśl – budowniczego organów „Dienegotta Janotta z Bukowca. Parafia zakupiła je za przystępną ceną 600 marek (instrument ma 6 głosów), ponieważ mały instrument piszczałkowy, który służył przez 45 lat, odmówił już posłuszeństwa (mimo niskiej ceny instrument wg opinii znającego się na rzeczy kantora miejscowej parafii spełnia całkowicie swoje zadanie).”
Początkowo organy wykonywano w pomieszczeniu prowizorycznym, zanim w roku 1908 zbudowano na tej samej działce po prawej stronie domu halę produkcyjną o wys. 10 m. W firmie zatrudnieni byli Karl Pohle, Karl Fliegert i Richard Deckert. Później w rodzinnym przedsiębiorstwie pracowało także trzech synów. Była to firma rodzinna, a załoga składała się zwykle z 7 osób. Ottilie, żona Dienegotta Janotta zajmowała się przygotowywaniem posiłków dla rodziny i pracowników, które wydawano trzy razy dziennie.
Charakterystyczne dla ograniczonej w wielkości przedsiębiorstwa było także jego zarządzanie:
bardzo zwięzłe odręczne notatki dotyczące miejsca i warunków dostaw, uzgodnień cenowych oraz dyspozycji dotyczące produkcji instrumentów muzycznych. Zdarzały się niedotrzymane terminy dostaw oraz brak dostaw kupowanych z zewnątrz komponentów koniecznych do produkcji organów. Cała energia skierowana była na sztukę wytwarzania i perfekcyjność organów, strona handlowa była przypuszczalnie tylko koniecznością.
Dienegott Friedrich Janott (Foto:Else Wenzel z d. Janott)
Także syn Konrad miał wyuczyć się zawodu budowniczego organów w firmie Sauer, jego podanie spotkało się jednak z odmową. Firma Sauer nie chciała zapewne, aby powstał kolejny konkurencyjny zakład.
Dienegott Janott był także organistą w parafii ewangelicko-luterańskiej w Nowym Tomyślu.
Po zakończeniu I wojny światowej Nowy Tomyśl znalazł się w granicach Polski, a produkcja organów musiała zostać wstrzymana. Konieczne do produkcji materiały jak np. miękka skóra do miechów, którą przed wojną można było bez problemu zakupić w Berlinie, teraz można było, jeżeli w ogóle, sprowadzać z „zagranicy”, gdzie od teraz to wielkie miasto leżało.
Organy w Kuschten (Foto:G.Franke)
W roku 1920 Dienegott Janott rozpoczął przygotowania do wyprowadzki rodziny i firmy z Nowego Tomyśla. Do tego czasu w jego zakładzie wyprodukowano 51 egzemplarzy organów. Zamawiającymi były parafie ewangelickie i katolickie jak również tzw. parafie wolno-kościelne [parafie nie-protestanckie i nie-katolickie, które były zorganizowane wyłącznie na bazie prawa ustanowionego przez siebie]. Budowano także organy dla gospodarstw domowych zamawiane przez osoby prywatne.
Jeszcze w roku 1920 zmarł w Nowym Tomyślu syn Hans.
W roku 1921 sfinalizowano zakup działki i budowę nowego zakładu organmistrzowskiego w Fürstenwalde nad Szprewą. W 1926 r. rodzinę spotkał kolejny cios – śmierć syna Konrada.
Dienegott Janott zmarł w dniu 25.08.1928 w Fürstenwalde nad Szprewą w wieku 59 lat.