W tym artykule prezentuję chyba najstarszą historię, do której nie udało mi się dopisać zakończenia. Moje poszukiwania doprowadziło mnie do smutnych wniosków na temat ludzkiej pamięci. Czekałem z publikacją prawie 5 lat z nadzieją, że uda się opowieść zamknąć w ramy, z których mógłbym być zadowolony. Zaczęło się od spotkania – mojego i Piotra Szwieca – w lutym 2007 z sołtysem Grubska panem Schulzem, który pokazał nam negatywy na szklanych płytkach. Zostały one znalezione na strychu domu w Borui Kościelnej. Były to przedwojenne zdjęcia nagrobków z różnych cmentarzy, a pośród nich zdjęcie weselne oraz zdjęcie zakładu kamieniarskiego. Udało się na tym zdjęciu odczytać parę szczegółów, m.in. >> Zakład rzeźbiarsko kamieniarski „Dolomit” >> Bildhauern und Grabsteingeschäft <<. Ale czy to w ogóle Nowy Tomyśl i jeżeli tak – to gdzie to jest? I przede wszystkim kto jest na zdjęciu? Takie stawiałem sobie pytania.
Zakład Dolomit Nowy Tomyśl, Kolejowa 26 (Paproć 155)
Nowy Tomyśl, Kolejowa 26- dom w którym mieszkał Igancy Patalas (zdjęcia z 1-6-2009 i 20-3-2011)
Na innych negatywach były zdjęcia nagrobków. Wyglądało to tak, jakby ktoś chciał zrobić katalog swoich wyrobów. Zdjęcia pokazywałem różnym osobom, niestety bez rezultatu. W końcu przeglądając w Bibliotece stare wydania przedwojennej gazety Orędownik natknąłem się w wydaniu ze stycznia 1938 na prasowe życzenia noworoczne „Wszystkim moim Szan. Odbiorcom i Znajomym życzę szczęśliwego i pomyślnego Dosiego Roku! Ign. Patalas m.in. właściciel firmy Dolomit” . I to był właściwy trop. Ze strzępów rozmów ze starszymi mieszkańcami naszego miasta wynikało, że taki pan mieszkał w Nowym Tomyślu, po wojnie był właścicielem czy też dzierżawcą stacji benzynowej na placu Chopina.
W końcu na cmentarzu parafialnym w Nowym Tomyślu odnalazłem nagrobek pana Ignacego z datą śmierci i na tej podstawie udało się uzyskać trochę więcej suchych danych.
Wreszcie poszukując Powstańców Wielkopolskich natknąłem się na krótką notatkę w gazecie
Głos Powstańca Wielkopolskiego z 8-1-1939 , że dnia 15-12-1938 [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=9449] został zweryfikowany jako Powstaniec i przyjęty do koła w Nowym Tomyślu Związku Powstańców Wielkopolskich.
Orędownik na powiat nowotomyski nr 32 (28-1-1933)
Orędownik na powiat nowotomyski 1937 (z zasobów Miejskiej i Powiatowej Biblioteki w Nowym Tomyślu)
Orędownik na powiat nowotomyski 1938 (z zasobów Miejskiej i Powiatowej Biblioteki w Nowym Tomyślu)
Z ankiety jaką wypełnił 1 października 1938, gdy wstępował do Związku Powstańców Wielkopolskich można wyczytać, że miał 176 cm wzrostu, włosy ciemno blond, oczy niebieskie, brodę, nos i usta normalne, bez znaków szczególnych. Urodził się 26 stycznia 1890 w Wolsztynie jako syn Józefa i Anny Żurek, ślub zawarł 24 listopada 1920 roku z Jadwigą Banach (*7-3-1898, +1-10-1968) miał dwoje dzieci: Irenę urodzoną 6. stycznia 1922 i syna Alfreda urodzonego 9. czerwca 1928. W latach 1906 do 1910 pracował w Nadrenii (a więc jako 16-latek), gdzie należał do polskich stowarzyszeń. Do Powstania wstąpił jako ochotnik 5 stycznia 1919 do kompanii wolsztyńskiej. Z racji stopnia, jakiego dosłużył się w polskiej armii oraz rocznika urodzenia można przypuszczać, że odbył również służbę w armii niemieckiej. Zdemobilizowany był 23. kwietnia 1920 ze sztabu Dowództwa Frontu Zachodniego, który znajdował się w Grodzisku, a którym dowodził podpułkownik Zenkteler. nie brał udziału ani w Powstaniu Śląskim ani w wojnie polsko-bolszewickiej. Organizacje, do których należał: LMiK (Liga Morska i Kolonialna) [http://pl.wikipedia.org/wiki/Liga_Morska_i_Rzeczna] , LOPP (Liga Obrony powietrznej i Przeciwgazowej) [ http://pl.wikipedia.org/wiki/Liga_Obrony_Powietrznej_i_Przeciwgazowej], Związek Strzelecki [ http://pl.wikipedia.org/wiki/Zwi%C4%85zek_Strzelecki_%22Strzelec%22i] i Bractwo Kurkowe.
Za kandydata poręczyli Wojciech Szeszuła i Wacław Wojtera.
Ignacy Patalas w mundurze Bractwa Kurkowego (w środku - ze zbiorów Jerzego Tyca)
Ignacy Patalas pierwszy w lewej
Skład wikliny (ze zbiorów Jerzego Tyca)
Skład wikliny (ze zbiorów Jerzego Tyca)
Tyle można było wyczytać z dokumentów. Natomiast w dalszym ciągu nie mogłem znaleźć nikogo, kto mógłby o nim opowiedzieć.
Ignacy Patalas (1890-1960) cmentarz parafialny w Nowym Tomyślu (zdjęcie z 3-7-2011)
Ignacy Patalas (1890-1960) cmentarz parafialny w Nowym Tomyślu (zdjęcie z 23-10-2008)
Pan Ignacy żył pośród nas, ale właściwie nikt go już nie pamięta. Pojedyncze wyrwane wspomnienia nie pozwalają na opisanie, jakim był człowiekiem: brak anegdot z jego życia, nie dowiedziałem się, gdzie żyją jego wnuki i w końcu nie spotkałem nikogo, kto znałby go bezpośrednio i mógł coś bliżej opowiedzieć. Ze strzępów rozmów dowiedziałem się tylko, że córka Irena czy też Renia pracowała jako księgowa mleczarni, że mieszkała na osiedlu w bloku nr 15, że syn Alfred czy też Fredek był wojskowym, ale nie mieszkał w Nowym Tomyślu , że pan Ignacy uciekał przez wojskami sowieckim i ukrywał się u Urszulanek w Pniewach. Ze starych zdjęć i ogłoszeń można odnieść wrażenie, że był to człowiek przedsiębiorczy: miał wikliniarnię, handlował paliwami po wojnie, a jeszcze przed wojną (co można odczytać z tła starej fotografii) sprzedawał naftę oświetleniową. Z fotografii spogląda na nas postawny pan o łagodnym spojrzeniu. Mam wrażenie, że był dobrym człowiekiem. Zmarł 20. maja 1960.
odnalezione negatywy wesele
odnalezione negatywy - nierozpoznani mężczyźni
odnalezione negatywy - cmentarz parafialny w Nowym Tomyślu - nagrobek Anny Panek