Olędry Nowotomyskie

Poniższy tekst odleżał się już jakiś czas i tytuł („100 lat …” ) stracił już na aktualności. Początkowo przyjmowano, że szpital powstał w 1905 roku, czego nie potwierdziły żadnego dokumenty. Dopiero redagowanie tekstów do Szlaku Turystyczno-Historycznego zmusiło do zanurzenia się w dokumenty archiwalne. To jest kolejna cegiełka w „odkrywaniu” historii, szczególnie XIX w. naszego miasta. Opisana poniżej historia dotyczy powstania  szpitala nazywanego wtedy jak i dziś szpitalem powiatowym. Od 1883 istniał w naszym mieście miejski szpital, finansowany ze środków miejskich. Działał do 1913, do czasu uruchomienia powiatowego szpitala.

Jak zwykle wnikliwością i samozaparciem wykazała się Gudrun Tabbert. Tekst tłumaczyła Kamila Rataj.

 

Na podstawie dokumentów z Archiwum Państwowym w Poznaniu:

Akta miasta Nowy Tomyśl sygn. 69 “Die Verwaltung und Leitung des städtischen Krankenhauses”
Akta Miasta Nowy Tomyśl sygn. 183 “Bau: a) des städtischen Wasserwerks, b) des Kreiskrankenhauses”

Stare dokumenty archiwalne wskazywały, że istniała grupa w powiecie, która chciała w 1890 roku zbudować szpital Joannitów. Plany te jednak spotkały się ze sprzeciwem Rady Miasta. Radni nie widzieli podstaw do podjęcia takiej decyzji, ponieważ budowa szpitala miejskiego pochłonęła już duże nakłady finansowe, a budowa szpitala powiatowego czyli drugiego tego rodzaju obiektu była pozbawiona sensu.

W 1894 roku zwolennicy wzniesienia szpitala Joannitów podjęli kolejną próbę przeforsowania projektu. Decyzja Rady Miasta pozostała jednak niezmienna – pomysł odrzucono z powodów finansowych. Przypuszczalnie chodziło również o ewentualne uszczuplenie przychodów szpitala miejskiego, które wpływały bezpośrednio do kasy miejskiej, a stanowiły już wtedy całkiem spory udział w utrzymaniu tego szpitala.

Bazując tylko na dobrowolnych darowiznach ewangelickich wiernych z powiatu nowotomyskiego, nie udałoby się sfinansować budowy. Nawet obietnica darowizny w wysokości ponad 20.000 marek od właściciela Majoratu pana Hardta z Wąsowa, bez dodatkowych środków, okazałaby się niewystarczająca.

Pomysł poszedł w zapomnienie po tym jak Joannici, którzy przejęli wcześniej już kierowanie szpitalami, wybudowanymi i wyposażonymi przez powiaty, postawili wysokie wymagania. Gdyby taki szpital powstał w Nowym Tomyślu, wzrosłyby żądania finansowe skierowane do Starostów. Powiat nie miał jednak środków na budowę i utrzymanie szpitala. Przeszukując dokumenty w archiwum z kolejnych lat, nie znaleziono żadnej wzmianki dotyczącej założenia szpitala Joannitów czy też podobnej instytucji.

Dopiero w kwietniu 1911, (a być może trochę wcześniej) roku lekarz powiatowy doktor Buddee, który pracował także w szpitalu miejskim w Nowym Tomyślu, pisał w liście, że podjęto decyzję o budowie nowoczesnego szpitala powiatowego.
* * *

Wydaje się, że od tej wspomnianej przez doktora Buddee decyzji, działania konieczne do rozpoczęcia budowy przebiegały bardzo szybko. Decyzja musiała zostać podjęta prawdopodobnie w kwietniu 1911 roku, a być może i trochę wcześniej. Rysunki projektowe datowane są od 20 kwietnia 1912 roku, natomiast policyjno-budowlane zezwolenie na budowę wydane zostało 24 maja 1912 roku.

Niestety pomimo intensywnych poszukiwań nie odnaleziono w archiwum innych informacji odnośnie budowy szpitala. Kolejno wymienione szczegóły zgromadzone zostały na podstawie przeróżnych źródeł i mamy nadzieję, że z ich pomocą uda nam się zobrazować chociaż minimalny zarys historii stworzonego przed stu laty obiektu.

Biuro architektów Mohr i Weidner z Charlottenburga podjęło się wykonania projektu budowlanego. Sprawdzenie planów zostało przeprowadzone 9 czerwca 1912 roku przez radcę budowlanego Hauptnera z Królewskiego Wyższego Urzędu ds. Budownictwa. Jako inwestor budowlany na rysunkach widnieje komitet powiatowy – z podpisem przewodniczącego Danielsa, Starosty nowotomyskiego.

Kwota inwestycji podana w zezwoleniu na budowę wynosiła 100 tysięcy marek. Zatem darowizna obiecana przez pana Hardta na szpital Joannitów, odpowiadałaby jednej piątej przewidzianych kosztów budowy. Bazując na istniejącej dokumentacji, nie da się dzisiaj wyjaśnić sposobu sfinansowania budowy.

Wybrana działka budowlana znajdowała się w Glinnie. Wydaje się, że postępowanie o włączenie tej działki w granice miasta zostało przyśpieszone i nastąpiło 12 września 1912 roku.

Zaledwie kilka dni wcześniej – 9 września 1912 – poinformowano, że planuje się odbiór budowy w stanie surowym na 23 września 1912. Stało to się zaledwie po 5 miesiącach od dostarczenia projektu. Odbiór nastąpił dnia 14 listopada 1912 roku i był dokonany przez Radcę Budowlanego Hauptnera, współpracownika Wyższego Urzędu ds. Budownictwa, tego samego, który zatwierdzał plany budowlane.

Dopuszczenie do użytkowania budynku szpitala powiatowego nastąpiło 27 października 1913 i było uzależnione od odbioru wieży ciśnień z maszynownią. Tenże Radca Budowlany potwierdził 17 listopada 1913 roku: „budowa jest pod każdym względem prawidłowa i odpowiada normom policyjno-budowlanym”. [policyjno-budowlanym, ponieważ w państwie niemieckim odbiory były umocowane prawnie w ustawie o bezpieczeństwie].

W nieco więcej niż 1,5 roku realizacji inwestycji, od powstania planów budowlanych do oddania do użytku, powstał szpital powiatowy w Nowym Tomyślu.

W czerwcu 1913 roku, pomiędzy Magistratem jako przedstawicielem szpitala miejskiego z jednej strony, a powiatową komisją jako przedstawicielem szpitala powiatowego z drugiej strony, podjęto negocjacje dotyczące zakupu inwentarza szpitala miejskiego, niepotrzebnego już, ponieważ szpital kończył swoją działalność wraz z oddaniem do użytku szpitala powiatowego.

Jak wynika z dokumentacji, było to wyposażenie na kwotę 127,75 marek. Wiele przedmiotów z wyposażenia starego szpitala zlicytowano, ponieważ nowy szpital powiatowy nie był nimi zainteresowany. Jeszcze krótko przed tymi negocjacjami, sporządzono notatkę z dodatkowych rozmów dotyczących zakupu stołu operacyjnego i aparatu ortopedycznego, które były zupełnie nowe, ponieważ zostały całkiem niedawno zakupione przez doktora Buddee do szpitala miejskiego. Jednak nie udało się odnaleźć dokumentów dotyczących szczegółów tych negocjacji. Możemy tylko przypuszczać, że oba sprzęty zostały przetransportowane do szpitala powiatowego.

Nie znaleziono informacji dotyczących przeniesienia pacjentów ze „starego” do „nowego” szpitala, ani też dokumentacji o uroczystości inauguracyjnej [KZ 111/1913]. Przypuszczalnie użytkowanie szpitala rozpoczęło się krótko po odbiorze budynku na przełomie listopada i grudnia 1913 roku, zważywszy, że – jak można się domyślać – stary szpital miejski już od dłuższego czasu był w stanie trudnym do utrzymania. O dalszych losach szpitala powiatowego niestety wiemy bardzo mało. Opiekę nad osobami chorymi sprawowali dwaj lekarze i tak jak do tej pory w szpitalu miejskim, siostry zakonne.